Yaşadığımız krizler her 30 saatte yeni bir milyarder yaratıyor!

Yaşadığımız krizler her 30 saatte yeni bir milyarder yaratıyor… 2022’de aynı süre içerisinde bir milyon insan aşırı yoksulluğa itilebilir!

Üstelik temel tüketim maddelerinin maliyeti, on yıllardır görülmemiş bir seviyede artarken, gıda ve enerji sektörlerindeki milyarderler servetlerine her iki günde 1 milyar dolar daha ekliyorlar.

KEDV’in de üyesi olduğu uluslararası Oxfam Konfederasyonu’nun bugün Davos’ta gerçekleştirilen Dünya Ekonomik Forumu ile aynı zamanda yayımladığı “Acıdan Kâr Etmek” adlı yeni raporu, pandemi sırasında 573 kişinin daha milyarderler kulübüne katıldığını, yani her 30 saatte bir kişinin daha milyarder olduğunu gösteriyor. Diğer yandan 2022 yılında her 33 saatte bir milyon kişinin, yani toplamda yaklaşık 263 milyon kişinin daha aşırı yoksulluğa itileceği tahmin ediliyor. Küresel elitlerin ayrıcalıklı buluşma alanı olan Dünya Ekonomik Forumu, milyarderlerin servetlerine servet kattıkları bir dönem olan Covid-19 salgınının başından bu yana ilk defa yüz yüze gerçekleştiriliyor.

Covid-19 döneminde Türkiye’deki milyarderler için de durum farklı olmadı: En zengin 580 kişi, toplumun yaklaşık %60’ını oluşturan 50 milyon kişiden daha fazla servete sahip.

İngilizce "Acıdan Kâr Etmek" Raporunu İndirin

Milyarderlerin serveti, Covid-19’un ilk 24 ayında son 23 yılın toplamından daha fazla artış gösterdi

Küresel milyarderlerin toplam serveti, artık küresel GSYİH’nin %13,9’una eş değer. Bu oran 2000 yılından (%4,4) bugüne üç kat arttı. Türkiye’de ise 2021 yılında 50 milyon dolar net varlık sahibi zenginlerin toplam serveti pandemiden önceki seviyelerinin de üstüne çıkarak 109,2 milyar dolardan 121,7 milyar dolara yükseldi.

Oxfam’ın son araştırması ayrıca tekellerin özellikle yaygın olduğu enerji, gıda ve ilaç sektörlerindeki şirketlerin, işçi maaşları neredeyse hiç artmamışken ve işçiler Covid-19’un ortasında onlarca yıldır görülmemiş yüksek fiyatlarla baş etmeye çalışırken bile rekor düzeyde kârlar elde ettiğini ortaya koyuyor. Gıda ve enerji milyarderlerinin serveti son iki yılda 453 milyar dolar arttı; bu rakam her iki günde 1 milyar dolarlık servet artışı anlamına geliyor. Beş enerji devleri (BP, Shell, TotalEnergies, Exxon ve Chevron) her saniye toplamda 2600 dolar kâr ediyor. Üstelik şu anda 62 yeni gıda milyarderi var.

Sri Lanka’dan Sudan’a rekor düzeyde yüksek küresel gıda fiyatları sosyal ve siyasal ayaklanmaları fitilliyor

Düşük gelirli ülkelerin %60’ı borç krizinin eşiğinde. Enflasyon dünyanın her tarafında yükselişte; bu fiyat artışları, özellikle sağlığa erişimleri ve geçim kaynakları halihazırda en kırılgan olan düşük ücretli işçiler için, başta da kadınlar ve ırksallaştırılmış ve marjinalleştirilmiş gruplar için, yıkıcı bir hâl alıyor. Yoksul ülkelerde yaşayan insanların gelirlerinden gıdaya ayırdıkları bütçe zengin ülkelerde yaşayan insanlara kıyasla iki kat daha fazla. Türkiye’de ise Nisan 2022’de gıda fiyatları bir önceki yıla oranla %89,8, konut fiyatları ise %61,1 arttı.

• Bugün 2668 milyarder (bu sayı 2020’den bu yana 573 kişi arttı) servetlerinde son 2 yılda 3,78 trilyon dolarlık bir artış kaydetti ve şu an 12,7 trilyon dolarlık bir servete sahipler.
• Dünyanın en zengin 10 insanı, en yoksul %40’ından, yani 3,1 milyar insanın sahip olduğundan daha büyük bir servete sahip.
• En zengin 20 milyarderin serveti, Sahra Altı Afrika’nın tüm GSYİH’sinden daha fazla.
• En alt %50’lik kesimde yer alan bir işçi, en üst %1’lik dilimde yer alan bir kişinin bir yılda kazandığını kazanabilmek için 112 yıl çalışmak zorunda.

Pandemi 40 yeni ilaç sektörü milyarderi yarattı

Moderna ve Pfizer gibi ilaç şirketleri Covid-19 aşısını geliştirmek için milyarlarca dolarlık kamu yatırımıyla desteklenmiş olmalarına rağmen sadece Covid-19 aşısı üzerindeki tekelci kontrolleri sayesinde her saniye 1000 dolar kâr elde ediyorlar. Bu şirketler aşılar için devletlere jenerik üretim maliyetinin 24 katına kadar fiyat biçiyor. Bugün düşük gelirli ülkelerdeki nüfusun %87’si hâlâ tam olarak aşılanmamış durumda.

Oxfam’ın hükümetlere önerileri ise şu şekilde:

• Artan gıda ve enerji maliyetleri ile karşı karşıya kalan insanları desteklemek ve Covid-19’dan iyileşme sürecini adil ve sürdürülebilir kılmak için milyarderlerin pandemi koşullarında elde ettikleri beklenmedik yüksek kazançlara bir defaya mahsus dayanışma vergisi uygulamak. Arjantin, “milyoner vergisi” olarak adlandırılan bir defaya mahsus özel bir vergilendirmeyi hayata geçirdi ve şimdi de enerji kaynaklı beklenmedik aşırı kazançlara yönelik bir verginin yanı sıra IMF borcunu ödemek amacıyla yurt dışındaki beyan edilmemiş varlıklara yönelik bir vergiyi de gündeme getirmeyi tasarlıyor. Süper zenginler vergi cennetlerinde yaklaşık 8 trilyon dolar tutuyorlar.
• Kriz fırsatçılığını sonlandırmak için, tüm sektörlerdeki büyük şirketlerin beklenmedik aşırı kârlarını %90’lık geçici aşırı kazanç vergisiyle vergilendirmek. Oxfam’ın tahminlerine göre aşırı kâr eden 32 çok uluslu şirkete uygulanacak böyle bir vergiden 2020 yılında 104 milyar dolar gelir sağlanabilirdi.
• Aşırı zenginleşme ve tekelleşmenin yanı sıra süper zenginlerin yüksek karbon emisyonlarını dizginlemek için kalıcı servet vergilerini yürürlüğe koymak. Milyonerlere uygulanacak %2’den başlayan, milyarderlere uygulanacak %5’ten başlayan yıllık servet vergileriyle bile bir yılda 2,52 trilyon dolar elde edilebilir. Bu meblağ 2,3 milyar insanı yoksulluktan çıkarmaya, tüm dünyaya yetecek kadar aşı üretmeye ve düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerde yaşayan herkes için sağlık sigortası ve sosyal koruma sağlamaya yeter.

İngilizce "Acıdan Kâr Etmek" Raporunu ve Metodoloji Belgesini İndirin
 

KEDV ile ilgili röportaj talepleri hakkında detaylı bilgi için İletişim Birimimiz ile dunal@kedv.org.tr ve eakca@kedv.org.tr e-posta adreslerinden iletişime geçebilirsiniz.